Essentie van de Boeddhistische leer. Waardheden zijn wezenlijk, toetsbaar en realistisch. Edel is een respect voor deze waarheden om dat iedereen die deze doorgrondt en toepast tot een edelmoedig mens kan maken.
Vier Edele waarheden geven een antwoord op een concreet menselijk probleem: het Lijden. In het westen vragen wij ons af waarom wij lijden. In het boeddhisme benadert men niet het lijden uit de waarom vraag maar stelt men de vraag naar de oorzaak ervan.
Het lijden wordt in het boeddhisme verklaard vanuit de wetten van Dharma. Het proces van het voortdurend ontstaan en verwijden van gebeurtenissen zonder een externe oorzaak maar het lijden komt voort uit de opeenvolging van gebeurtenissen. De oorzaak van lijden ligt bij de mens zelf en dit houdt ook in dat de mens zelf zich kan bevrijden van het lijden.
1) Edele waarheid: Er is Lijden.
Iedereen heeft te maken lijden. In veel verschillende manieren; Armoede, Ziekte, lichamelijke gebreken, psychische pijn. Dit wordt Dukkha genoemd. Dukkha is de ervaring van levenspijn die ons kan overkomen vanwege onze vergankelijkheid van het aardse bestaan. De factoren waaruit het leven is opgebouwd zijn lijden.
2) Edele waarheid: Er is een oorzaak voor het Lijden.
De Boeddha ontdekte een oorzaak voor het lijden dat we als
mens ervaren, namelijk onrealistische begeerte die voortvloeit uit het niet
begrijpen van de werkelijkheid.
Deze begeertes of verlangen betreffen volgens de Boeddha drie grondvormen:
- Verlangen naar zintuiglijke ervaringen. Meer genot, weelde en comfort. Het ene verlangen is nog niet bevredigd of we willen naar het volgende. Dit verlangen is inherent aan het leven.
- Manifestatiedrang. Het verlangen om onszelf te verwerkelijken, onze talenten te realiseren.
- Vernietigingsdrang. Het verlangen iets juist niet (meer) te willen hebben of zijn.
De Boeddhistische psychologie stelt dat uiteindelijk al onze problemen voortkomen uit Ontwetenheid. We bedenken zelf een ideaal beeld en willen dit zien als werkelijkheid. Maar de werkelijkheid weet niets van onze denkbeelden af en gedraagt zich daar ook niet naar. De werkelijkheid kent zijn eigen wetten. We zijn ontweten omdat we gevangen zijn in onze denkbeelden.
Het verlangen om ons te bevrijden van lijden maakt dat we allerlei denk- en doe patronen ontwikkelen die ons juist onvrij maken en lijden veroorzaken. En dit maakt juist weer dat we weer meer gaan verlangen. Zo komen we in een cirkel terecht waar we niet uitkomen en zich blijft herhalen van geboorte tot wedergeboorte; Samsara. Zo blijven we oneindig doorgaan want we zullen altijd teleurgesteld worden zolang we onze begeerten volgen. De Boeddha leert dat er een middenweg is, gezond omgaan met deze drang.
3) Edele waarheid: De waarheid van de beëindiging van het Leiden.
Deze waarheid geeft ons inzicht dat we moeten openstaan voor wat zich in de realiteit aandient. Dan zie je hoe je Ego het vaak overneemt. In de 3e Edele Waarheid maakt je Ego plaats voor de Werkelijkheid.
Vaak denken we dat onze denkbeelden ons leiden naar geluk, maar juist als we de denkbeelden los kunnen laten krijgen we verlossing. De denkbeelden brengen eerder ongeluk dan geluk.
Verlossing van het lijden leidt tot verlichting; Nirvana. Dit is een toestand van hoogste geluk en absolute vrede. Het staat los van alle vergankelijke wereldse ervaringen. Alle krachten die voorheen problemen of blokkades veroorzaakte zijn niet meer actief. Door te mediteren kan deze staat bereikt worden, soms voor even, soms kan een staat van verlichting bereikt worden die ervoor zorgt dat Samsara beëindigt.
4) Edele waarheid: Er is een pad dat leidt tot opheffing van het Lijden.
Het achtvoudig pad leid van Samsara naar Nirvana. De menselijke geest kan Nirvana bereiken door het volgen van het Achtvoudig pad. Dit omvat een breed scala van raadgevingen en oefeningen. Het is het pad van moraliteit, meditatie en wijsheid.
- De juiste inzichten.(het juiste begrip, overeenkomstig de 4 waarheden)
- De juiste bedoelingen. (het juiste denken zonder bezit, wreedheid of boosheid)
- Het juiste spreken. (geen leugens, roddels, laster of ruwe taal)
- Het juiste handelen. (handelen zonder geweld of genieten ten koste van anderen)
- De juiste levenswijze. (een eerlijk beroep)
- De juiste inspanning. (inzet om het heilzame te bevorderen)
- De juiste aandacht. (alert zijn voor het hier en nu)
- De juiste concentratie. (op het hier en nu of op een heilzaam object)
De acht treden staan met elkaar in verband en werken van 1 naar 8, waarbij de ontwikkeling van de ene trap de andere stimuleert. Het pad is een bewustwordingsproces. Het kan op korte termijn leiden naar relativering van wat je nastreeft en als je dit ziet lijdt dit inzicht ook naar meer ontspanning en rust. Meditatie heeft een heilzame uitwerking op de geest omdat het een niet-oordelende houding bevordert.
